İnsan Uca Allahın her şeyi xidmetine verdiyi en deyerli varlıqdır. Ele ise insan ancaq yaşayıb, eylenib, sonunda da yox olmaq üçün yaradılmamışdır. Qurani- Kerimde buyurulmuşdur:
?Meger insan ele güman edir ki, o, başlı-başına (cezasız) buraxılacaq?!? [Qiyamet suresi, 36]
Bu da insanın bir meqsed üçün yaradıldığını gösterir. Yene Qurani-Kerimin bildirdiyine göre,
?Kim (dünyada) zerre qeder yaxşı iş görmüşdürse, onu (onun xeyrini) görecekdir (mükafatını alacaqdır). Kim de zerre qeder pis iş görmüşdürse, onu (onun zererini) görecekdir (cezasını çekecekdir).? [Zelzele suresi, 7-8]
Bu da insanın dünyada iken etdiyi her emelinin hesabını vereceyini tesdiq edir. İslama göre bu dünya bir imtahandır. Pis ve yaxşı insanlar biri-birinden ferqlendirilib seçilmesi üçün bu dünyada imtanhandan keçirilir. Dünya heyatında sonra tam ayrı ve sonsuz bir heyat başlayacaq. Axiret bu sonsuz heyatın adıdır. Her insan doğular, böyüyer, yaxşı ve ya pis bir heyat yaşayar ve sonunda öler. Dünyamız da eynen bir insan kimi ölümlüdür. Bir gün dünyanın da ömrünün sonu gelecek, bütün planet bir anda yox olacaqdır. Biz bu güne Qiyamet günü deyirik. Daha sonra Uca Allah sonsuz qüdretiyle yeni bir alem yaradacaq. Bu yeni alemde insanlar dünyadeyken etdiklerinin hesabını verib, yaxşılıq ve pisliklerinin qarşılığını görecekler. Axirete iman, öldükden sonra dirileceyimize, dünyadayken etdiklerimize göre sorğu-sual edileceyimize ve sonunda cezalanacaq ve ya mükafatlanacağımıza inanmaqdır. Her insan eceli gelende öler. Ölüm insanın yox olması demek deyildir. Yalnız ruhun bedenden ayrılması ve sonsuz bir aleme köçmesidir.
İnsanın ölümüyle bedenden ayrılan ruh, Axiret aleminin başlanğıcı olan qebir heyatını yaşayar. Qebirde Münker ve Nekir adında iki melek insana bir sıra önemli suallar vererler. Bu sualların başlıcaları:
? Rebbin kimdir? Dinin nedir? Peyğemberin kimdir? Kitabın nedir??
suallarıdır. Dünyadayken iman edib xeyir işler görenler bu suallara doğru cavab vererler. İmanı tam olmayanlar ise bu suallara doğru cavab vere bilmezler. Sevimli Peyğemberimiz Mehemmed (s.a.v) qebirde inasanların bu ferqli hallarını bele tesdiqlemekdedir:
?Qebir her insan üçün dünyadakı durumuna göre ya Cennet bağçalarından bir bağça ve ya Cehennem çuxurlarından bir çuxurdur?.
Bundan aydın olur ki, her insan veziyyetine uyğun olaraq qebir heyatı yaşayacaqdır. Qiyametin qopma zamanı gelende İsrafil adlı melek Sur adı verilen bir alete üfleyecekdir. Belece bütün Yer küresi alt-üst olub, bütün canlılar ölecek. İsrafilin ikinci defe Sura üflemesi ile yeni bir dünya qurulacaq ve bütün ölüler dirilecek. Mehşer adı verilen böyük bir meydanda toplanacaqlar. İnsanların dünyada etdikleri her şey bir sehife içerisinde özlerine verilecek. Böyük bir mehkeme qurulacaq. İnsanlar muhakime edilecek. Ömrünü ne yolda bitirdiyi, elmi ile neler etdiyi, malını nece qazanıb hara xerclediyi, vücudunu hansı yollara serf etdiyi soruşulacaq. Bu mehkemede heç bir şeyi inkar etmek mümkün deyil. Çünki insanın eli, ayağı, gözü, qulağı hetta günah etdiyi yerleri dile gelecek, emellerine şahidlik edecek. Bir-birilerini qarşı insanların şahidliklerine de yer verilecek. Daha sonra insanların etdikleri xeyir ve şer emeller nece olduğunu deqiq bilmediyimiz bir terezide ölçülecek. Etdiyi yaxşılıqlar ağır gelenler Cenneti, pis emelleri ağır gelenler ise Cehennemi qazanacaqlar. Bu tereziye Mizan deyilir. Bundan sonra Cehennemin üzerinde nece olduğunu Allahdan başqa kimsenin deqiq bilmediyi bir körpü qurulacaq. İnsanlar savab emellerine göre ferqli veziyyetlerde bu Sırat deyilen körpüden keçecekler. Bezileri ildırım suretile keçib Cennete girecekler. Pis insanlar ise Sıratı keçe bilmeyecek ve Cehenneme yuvarlanacaqlar.
Dini» Axiret Nedir? 
